چگونه علائم کمبود عناصر در گیاهان را تشخیص دهیم؟

 در برخی مواقع تشخیص علائم کمبود عناصر در گیاهان با علائم بیماری، آفات گیاهی و یا عوارض ناشی از عدم استفاده صحیح از سموم شیمیایی بسیار نزدیک و گیج کننده است. از طرفی اگر گیاهان تحت چندین عامل تنش زا قرار بگیرد یا کمبود بیش از یک عنصر غذایی داشته باشند، تشخیص علائم ظاهری گمراه کننده می شود. برخی کمبودها علائمی را نشان می دهند که بسیار شبیه به یکدیگرند و شناسایی علائم کمبود بدون آزمایش بافت گیاهی دشوار می شود. در این مقاله در آرمان بذر سپاهان سعی داریم تشخیص علائم کمبود عناصر در گیاهان را به شما معرفی کنیم و اطلاعاتی کاربردی را در اختیار شما قرار دهیم تا خودتان به مانند یک گیاه پزشک به درمان گیاهان خود بپردازید.

تشخیص اشتباه از کمبودها و استفاده نادرست از کودها نه تنها هزینه اضافی را بر دوش کشاورز می گذارد بلکه مشکلاتی غیر قابل جبران برای گیاه ایجاد می کند. گیاه برای رشد و تولید مثل به 17 ماده غذایی نیاز دارد. از این میان، کربن (C)، اکسیژن (O) و هیدروژن (H) عمدتاً از آب و هوا به دست می‌آیند. سایر عناصر غذایی گیاه از مواد معدنی و آلی خاک بدست می آید. گیاه در صورت کمبود عناصر غذایی دچار اختلال در مراحل رشدی، گلدهی و میوه دهی می گردد و زیبایی گیاه کاهش می یابد. در این شرایط، کودها به کمک گیاه آمده و مقاومت گیاهان را در برابر آفات، بیماری ها، تنش های خشکی و شوری و …. بالا می برند. هدف از این مقاله راهنمایی دقیق شما عزیزان برای تشخیص علائم کمبود عناصر در گیاهان است.

عناصر غذایی ضروری گیاه به دو گروه اصلی تقسیم می شوند: 1) درشت مغذی ها و 2) ریز مغذی ها. گیاه به مقادیر بیشتری از درشت مغذی ها نیاز دارد و غلظت این عناصر در بافت گیاهی نسبت به ریز مغذی ها بالاتر است.  کمبود درشت مغذی ها نسبت به ریزمغذی ها محدودیت بیشتری را برای گیاه ایجاد می کند. در شکل 1 عناصر غذایی ریز مغذی و درشت مغذی به تفکیک ذکر شده است.

قبل از بررسی کمبود عناصر در گیاهان، سایر عوامل را نظارت کنید

1-        علائم آفات یا بیماری ها را بررسی کنید. برخی از آفات، مانند کرم ها یا کنه های عنکبوتی، می توانند باعث تغییر رنگ برگ یا سوراخ شدن برگ شوند. برخی از ویروس ها و بیماری ها، از جمله ویروس موزاییک یا کپک خاکستری، نیز می توانند ظاهر برگ های شما را تغییر دهند. به عنوان یک قاعده کلی، علائم بیماری ها و آفات گیاهی معمولاً با الگوهای نامتقارن در گیاه ظاهر می شوند، در حالی که عموما علائم کمبود عناصر در گیاهان به صورت متقارن در سطح بافت گیاه دیده می شوند.

2-        خاک را بررسی کنید. اگر از خاک به عنوان بستر رشد استفاده می کنید، آبیاری به اندازه باشد. تغییر رنگ برگ ها و کاهش رشد گیاهان می تواند به دلیل خاکی که خیلی مرطوب است یا زهکشی ضعیفی دارد یا خاکی که خیلی متراکم است ایجاد شود. خاک را آزمایش و کمبود عناصر غذایی و PH خاک را بررسی کنید. همه گیاهان دارای محدوده PH ترجیحی هستند که در آن محدوده، شرایط بهینه برای جذب مواد مغذی را خواهند داشت. اگر PH  خاک بیش از حد اسیدی است، ممکن است عناصری مانند پتاسیم ،کلسیم و منیزیم در خاک وجود داشته باشند اما ریشه گیاه قادر به جذب آن نباشد. حال اگر PH خاک قلیایی باشد عناصری چون آهن، منگنز، روی و  بور برای ریشه گیاهان قابل جذب نیست

2-        آب آبیاری را آزمایش کنید. آب سخت حاوی عناصری است که وجود آن ها بر تشخیص  نوع کود مصرفی موثر است.

3-        دمای محیط را بررسی کنید. اگر محیط رشد خیلی گرم یا خیلی سرد باشد می تواند علائمی شبیه به کمبود عناصر را نشان بدهد.

4-        میزان کوددهی که تاکنون انجام شده را بررسی کنید. تعادل مواد مغذی بسیار مهم است. اگر دوز کود مصرفی بیش از حد بالا باشد، باعث سوختگی گیاهان می گردد و اگر کمتر باشد، رشد گیاهان شما کند یا متوقف می شود.

چگونه علائم کمبود عناصر در گیاهان را تشخیص دهیم؟

اولین قدم در شناسایی علائم کمبود عناصر در گیاهان این است که ببینیم این علائم کمبود در کدام قسمت گیاه ظاهر شده اند.  این امر به متحرک بودن یا بی حرکت بودن عناصر غذایی در گیاه بستگی دارد. عناصر غذایی متحرک (پتاسیم، منیزیم، فسفر و نیتروژن) در صورت کمبود، از برگ های پیرتر و قدیمی تر به برگ های جوان تر و جدیدتر گیاه منتقل می شود. در نتیجه در صورت کمبود این عناصر، برگ های پایینی و پیرتر ابتدا دچار عوارض این کمبود می شوند.

در مقابل، علائم کمبود عناصر غذایی غیرمتحرک (آهن، روی، منگنز، کلسیم، بور، مولیبدن، گوگرد، نیکل و مس) در مناطق جوان تر گیاه مشاهده می‌شود (شکل 2). گام بعدی بررسی ویژگی‌های علائم کمبود عناصر در گیاهان است. به عنوان مثال، برگ ها ممکن است کلروزه (زردرنگ) یا نکروزه (مرده) باشد، و یا این علائم در حاشیه یا نوک برگ و یا بین رگبرگی ظاهر شود (شکل3). تیم آرمان بذر سپاهان در این مقاله تلاش کرده است کلید شناسایی دوتایی برای کمک به تشخیص علائم کمبود عناصر در گیاهان برای شما ترسیم کند (شکل 3و4) تا شما عزیزان با بررسی علائم ظاهری گیاه خود و مقایسه آن با ویژگی های ذکر شده در این شکل به کمبودهای گیاه خود پی ببرید و اطلاعات خود را در این زمینه بالا ببرید. آرمان بذر سپاهان با واردات محصولات ارگانیک (شامل هیومیک اسید، فولویک اسید، آمینواسید، عصاره جلبک دریایی و …) و کودهای کامل و همچنین تولید محصولات با کیفیت داخلی با برند تانسو شامل انواع محصولات NPK، گوگرد، کلسیم بور، صابون محلول پاشی، پتاسیم، آمینواسید، کلات میکرو، کلات مس، کلات آهن و روی، کلات آهن، کود مرغی و غیره، تمام مواد مغذی مورد نیاز گیاهان شما را تامین می کند و همیشه پذیرای نظرات مثبت و منفی و پیشنهادات شما عزیزان می باشد.