ریشه زایی گیاهان و انواع هورمون های مورد استفاده برای ریشه زایی

ریشه زایی به عنوان یکی از مسائل مهم برای کشاورزان در امر باغداری و کشاورزی مطرح است. این پروسه در حقیقت در مورد فرایند تکثیر انواع گونه های گیاهی اهمیت می یابد. کشاورزان و باغداران جهت تکثیر انواع گونه های گیاهی ممکن است شیوه بسیار متداول قلمه زنی که می تواند شامل انواع قلمه زنی ریشه، ساقه یا برگ گیاه باشد را برگزینند. در این شرایط است که ریشه زایی قلمه و استفاده از شیوه های موثر در تسهیل این امر اهمیت می یابد. استفاده از انواع هورمون ریشه زایی می تواند به حفظ زندگی قلمه، ریشه زایی سریع تر و در نهایت رشد گیاه جدید کمک شایانی کند. در این مقاله همراه آرمان بذر سپاهان باشید.

در مورد هورمون ریشه زایی چه می دانید؟

در گیاهان عنصری به نام اکسین وجود دارد که یک اسید ضعیف بوده و وظیفه تحریک سلول رشد را برعهده دارد. هورمون ریشه زایی در حقیقت شکل مصنوعی این اسید است که با تحریک رشد، تشکیل ریشه گیاه را تسریع می کند. تولید محصولات غیر ارگانیک یا مصنوعی برای تحریک رشد و تکثیر گیاهان از نظر تجاری نیز فعالیت پر بازدهی محسوب می شود و می تواند منفعت اقتصادی خوبی داشته باشد.

هورمون تقویت رشد ریشه از طرفی موفقیت آمیز بودن پروسه تکثیر را در اغلب قریب به اتفاق موارد تضمین می کند و هم می تواند بر کیفیت گونه گیاهی مورد تکثیر تاثیر مثبتی داشته باشد. هر چند که برخی از گونه های گیاهی ریشه زایی را به صورت خود به خود انجام داده و برای تکثیر آنها نیازی به استفاده و تهیه هورمون رشد نیست اما برخی دیگر از گونه های گیاهی دارای پروسه تکثیر و ریشه زایی دشواری هستند و به اصطلاح گیاهان سخت تکثیر نامیده می شوند. در مورد تکثیر و ازدیاد این نوع گیاهان استفاده از هورمون مصنوعی ریشه زایی می تواند بهترین راهکار برای بالا بردن درصد موفقیت کار باشد.

انواع هورمون ریشه زایی

انواع این نوع هورمون های کمک کننده به رشد ریشه و در حالت کلی رشد گیاه را می توان شامل موارد زیر دانست:

هورمون مایع

هورمون ریشه زایی مایع به عنوان متداول ترین نوع هورمون مصنوعی برای تقویت رشد ریشه انواع گیاهان شناخته شده است. این نوع هورمون در دو نوع استاندارد و غلیظ عرضه می شود که به هنگام استفاده از نوع غلیظ بایستی آن را رقیق سازی نموده و سپس مورد استفاده قرار داد. هر چند که به نظر می رسد پروسه رقیق سازی هورمون دردسرهای خاص خودش را به همراه دارد اما به دلیل ارزان قیمت بودن این نوع، نسبت به هورمون مایع آماده اغلب کشاورزان تهیه و استفاده از آن را ترجیح می دهند.

هورمون پودری

هر چند که هورمون های مایع متداول ترین هورمون های تقویت رشد ریشه هستند اما در مورد کاربرد عملی ترجیح بیشتر باغداران و کشاورزان استفاده از نوع پودری این نوع هورمون است. هورمون پودری نسبت به انواع دیگر ماندگاری و ثبات بیشتری دارد. در استفاده از این نوع هورمون انتهای قلمه را ابتدا به آب آغشته کرده سپس در داخل هورمون پودری قرار دارد و پس از آن قلمه را در بستر مناسب در نظر گرفته شده کشت می کنند.

فرم ژله ای هورمون ریشه زایی

استفاده از این نوع هورمون برای افرادی مناسب است که به دنبال راحت ترین پروسه ریشه زایی باشند. در مورد استفاده از این ژل بایستی هورمون به فرم ژل را در ظرف کوچکی بریزید و سپس قلمه ها را تا جایی که انتهای برش خورده آنها به ژل برسند در داخل ظرف قرار دهید. در این حالت قسمت برش خورده کاملا آغشته به هورمون می شود و برای قرارگیری در محیط کشت مناسب آماده می گردد.

مراحل استفاده از هورمون ریشه زایی

استفاده از هورمون ایجاد ریشه برای تقویت رشد ریشه گیاهان می تواند شامل مراحلی به شرح زیر باشد:

• قلمه ها را با استفاده از یک چاقوی تیز و تمیز با ایجاد برشی 45 درجه، از گیاه مادر تهیه کنید.
• هورمون ریشه زایی را با توجه به نوع آن در ظرفی مناسب آماده نمایید.
• در مرحله سوم در صورتی که هورمون مورد استفاده به صورت مایع و محلول است کافی است قلمه ها را داخل آن قرار دهید و سپس در بستر مناسب مد نظر کشت نمایید. در صورتی که هورمون انتخابی به شکل پودری است انتهای قلمه ها را داخل آب فرو برده و سپس در داخل پودر هورمونی قرار دهید و بچرخانید تا قسمت برش خورده به طور کامل داخل پودر قرار بگیرد. در مورد هورمون ژله ای نیز کافی است قلمع را حدود 1 اینچ به داخل ژل فرو برده و سپس در بستر رشد کشت نمایید.

طریقه مصرف هورمون ریشه زایی

طریقه مصرف هورمون ریشه زایی برای انواع گیاهان مختلف معمولا یکسان می باشد و تفاوت خاصی ندارد. هورمون ریشه زایی برای ریشه دهی بهتر و سریع تر قلمه ها استفاده می شود. برای کارکرد درست و اصولی هورمون ریشه زایی باید به این نکته توجه داشته باشید که روش درست قلمه گیری و زمان و شرایط مناسب برای قلمه باید فراهم باشد. برای قلمه گیری باید بهترین و مناسب ترین قسمت گیاه را جدا کنید و قلمه گیری کنید. در ابتدا باید در مورد روش قلمه گیری گیاه تحقیق کرده و از مناسب ترین قسمت گیاه قلمه بگیرید. این قلمه می تواند از برگ، ساقه، پاجوش، ریشه و … تهیه شود. برای عمل کردن هورمون ریشه زا باید انتهای قلمه را به هورمون اغشته کرده و سپس بکارید.

هورمون ریشه زایی برای قلمه ساقه

اکثر گیاهان از طریق ساقه تکثیر می شوند. رایج ترین نوع قلمه معمولا قلمه گیری از ساقه ی گیاه به روش های مختلف است. برای قلمه گیری ساقه هورمون ریشه زایی جوابدهی خوبی خواهد داشت. در این روش مقدار مورد نیاز از هورمون ریشه زایی را در ظرف دیگری جدای از ظرف اصلی ریخته و انتهای ساقه را به هورمون آغشته می کنید. اگر هورمون به صورت پودری است میتوانید آن را روی کاغذ یا سطح مسطحی نیز بریزید. توجه داشته باشید که هورمون ریشه زایی که قلمه در آن فرو رود آلودگی های قلمه و محیط را گرفته و باید در همان بار مصرف شود و با قیمانده ی آن را نمی توانید به ظرف باز گردانید. 2 تا 3 سانتی متر از انتهای قلمه باید آغشته به هورمون شود. در حین کاشت گیاه تلاش کنید که هورمون از روی ساقه پاک نشود. پس از گذشت 20 روز در صورت امکان از هورمون ریشه زایی روی گیاه اسپری کنید یا در مکان قلمه آبیاری بدهید.

هورمون ریشه زایی برای قلمه برگ

بعضی از گیاهان از طریق برگ تکثیر می شوند. قلمه گیری از برگ معمولا از نوک انتهایی برگ انجام می شود. در روش دیگر برگ را برش می زنند و در بستر فرو می کنند. در این حالت نیز باید انتهای برگ را به هخورمون آغشته کرد. در برخی از موارد برگ را کاملا روی بستر خاک می خوابانند. در این حالت باید پشت برگ را به صورت کامل به هورمون ریشه زا آغشته کنند. در این حالت معمولا برگ را درون ظرف در بسته ای میگذارند که رطوبت کافی برای برگ محیا باشد و همچنینی برگ را باید از نور خورشید دور نگه داشت.

هورمون ریشه زایی برای قلمه ریشه

بسیاری از گیاهان نیز هستند که از طریق تقسیم ریشه تکثیر می شوند و گاهی نیز پاجوش می زنند. در این حالت می توانید اندکی از هورمون ریشه زایی را در آب حل کرده و به صورت آبیاری استفاده کنید. روش دیگر این است که هنگام تعویض گلدان ریشه ی گیاه را در هورمون ریشه زا قوطه ور کنید. برای افزایش ریشه و پاجوش میتوانید از کود npk فسفر بالا و کود هیومیک اسید نیز استفاده کنید.

کاشت قلمه ی آغشته به هورمون ریشه زا

حال که قلمه ی خود را آماده کردید و به هورمون ریشه زا آغشته کردید بهتر است آن را بکارید. قلمه ها را بسته به نوع گیاه آن می توانید در خاک باغچه، شن، ماسه، پرلیت، پوکه معدنی، کوکوپیت، پیت ماس، آب و … بکارید.  قلمه معمولا نور کم و رطوبت زیادی احتیاج دارد. قلمه ها به بیماری های قارچی و باکتریایی حساس هستند پس باید تمامی وسایل را ضد عفونی کنید و از خاک های ضد عفونی شده استفاده کنید. زمان ریشه دهی قلمه ها با هم متفاوت هستند. ریشه دهی این قلمه ها ممکن است از یک هفته تا چند ماه زمان ببرد.