آموزش کاشت شبدر

کاشت شبدر و اهمیت آن

کاشت شبدر و برداشت محصول با کیفیت و با تناژ بالا دغدغه ی تمامی کشاورزانی است که اقدام به کاشت شبدر می کنند. شبدر از مهم ترین گیاهان علوفه ای است و بعد از یونجه در درجه دوم اهمیت قرار دارد و برای تغذیه دام استفاده می شود و به همین دلیل افزایش سطح زیر کشت و تناژ برداشت این محصول در سرتاسر کشور امری مهم و قابل توجه است. کمبود غذا و تامین نیاز گوشتی جمعیت در حال افزایش دغدغه ی اصلی دولت ها و سازمان جهانی غذا هست.

سالیانه در حدود سه میلیون تن علوفه جهت تامین مواد غذایی دام ها به کشور وارد می شود که این مقدار باید در حد امکان کاهش پیدا کند تا بتوانیم کشور عزیزمان را به سمت خودکفایی هدایت کنیم. این امر نیازمند افزایش سطح زیر کشت این محصول، تنوع ارقام قابل کشت و افزایش تناژ با استفاده از کوددهی درست است. سطح زیر کشت شبدر در کشور امروزه در حدود 60 هزار هکتار می باشد.

به منظور دسترسی به فراورده هاي دامي دغدغه اصلي كمبود خوراك دام در مراتع طبيعي و دامداري هاي صنعتي است. همچنین با كشت علوفه و تعليف دام ها از آن، نه تنها فشار بر مراتع كمتر مي شود، بلكه موجب حفظ و نگهداري سرزمين و كاهش فرسايش خاك نيز مي گردد. بطور كلي يكي از عوامل مهم در توسعه و تعميم دامپروري و دامداري هاي مدرن نگهداري دام در دامداری ها و تامين علوفه مورد نياز جهت تغذيه كافي و مناسب آنها است.

بنابرین براي موفقيت در طرح هاي مختلف دامپروري و نگهداري دام بايد به مسئله کاشت علوفه بخصوص شبدر توجه بيشتري کرد. برای رسیدن به ایجاد هماهنگی بین دام و مرتع و توليد علوفه غير مرتعي ضروري است، گونه ها و ارقام مناسب هر منطقه تعيـين و خصوصيات كمي و كيفي آنها مورد بررسي و شناخت كـافي قـرار گيرنـد. شـبدر و نحوه سيلوي آن در كشور ما، جايگاه ويژه اي داشته و نقش مؤثري در روند توليـد مناسب فرآورده هاي دامي ايفا مي نمايد.

گیاهشناسی شبدر

نام علمی  شبدر Trifolium  است که این نام به دلیل سه برگچه ای بودن این گیاه به آن اختصاص داده شده است. این گیاه از خانواده  Leguminous است که گیاهی سازگار با مناطق معتدل و مرطوب می باشد. شبدر ایرانی از مهم ترین گونه های شبدر است که در اکثر مناطق کشور کاشت می شود.

• شبدر ایرانی گیاهی یک ساله و پاییزه است که دارای انواع زودرس ( یک چین) و دیررس ( چند چین) است. دوره ی رشدی شبدر یک چین تا اوایل اردیبهشت و چند چین تا تابستان است. کشت مخلوط هر دو نوع در اغلب مناطق مرسوم است و بازدهی خوبی دارد. همچنین شبدر ایرانی به سبب امكان كشت مخلوط با گراس ها مي تواند در تأمين علوفه موردنیاز احشام وخودكفايي علوفه در كشور نقش بسزايي ايفا کند. شبدر البرز، شبدر لاکی و شبدر قرمز نیز دو رقم دیگری هستند که به میزان کمتر در کشور کاشت می شوند.
• شبدر قرمز نیز عملکرد علوفه ای بالایی دارد، سازگاری بالایی با شرايط مختلف اقليمي و خاكي و قابليت هضم مناسب علوفه ، نسبت به ساير رقم ها نیز دارد. ۱۰۰ کیلوگرم از شاخ و برگ شبدر علوفه شامل ۸٫۱۹ واحد و ۷٫۲ کیلوگرم پروتئین قابل هضم است.

• شبدر برسیم نیز از جمله ارقام پرطرفدار شبدر است که در قسمت شمال کشور کاشت می شود. این رقم پروتئین بیشتری دارد و میزان پروتئین خام آن 16 تا 20 درصد برآورد شده است. برخی از تیمار های شبدر برسیم در حدود 70 تن در هکتار علوفه تولید می کنند. این امر ثابت می کند که شبدر برسیم از شبدر ایرانی نیز عملکرد بیشتری دارد. به شبدر برسیم، شبدر مصری نیز می گویند. نکته ی قابل توجه در مورد شبدر برسیم این است که با آب و هوای گرم سازگاری ندارد. همچنین در مناطقی که احتمال سرمازدگی وجود دارد نیز این محصول بازدهی خوبی نخواهد داشت. حداقل دمای قابل تحمل برای شبدر برسیم منفی دو تا سه درجه سانتی گراد است. اگر دمای منطقه به منفی شش و پایین تر برسد این محصول قابل کاشت نیست.
• شبدر لاکی بومی جنوب غربی آسیای صغیر تا نواحی اروپا است. از مهم ترین دلایل استفاده از این رقم در کشور می توان به افزایش تنوع ارقام شبدر در کشور، جايگزين مطمئن براي شبدر برسيم در تناوب با برنج در سال هايي كه سرما مانع كشت شبدر برسيم مي شود ، دستيابي به ارقام زودرس ، توليد علوفه تازه در اوايل فصل بهار در زماني كه هنوز هيچ علوفه تازه اي وجود ندارد اشاره نمود.

آماده سازی زمین برای کاشت شبدر

آماده سازی زمین برای کاشت بذر شبدر به منظور یکنواختی کاشت و تراکم آن و به دنبال آن بالا بردن عملکرد و بازدهی زمین زراعی انجام می گردد. بذر های شبدر ریز هستند و نسبت به سله حساسند به همین دلیل نیز اماده سازی زمین و شخم عمیق همراه با دیسک و صاف کردن سطح خاک قبل از کاشت امری ضروری است. شبدر گیاهی است که با انواع مختلفی از خاک های مختلف سازگاری دارد اما این نکته قابل توجه است که اگر خاک مزرعه ای بیش از حد کلوخه ای و سفت باشد و زهکشی مناسبی نداشته باشد بازدهی کاشت شبدر به حداقل می رسد. مناسب ترین خاک ها برای کاشت شبدر خاک هایی مرطوب با زهکشی خوب، پی اچ متوسط رو به اسیدی می باشد.

روش کاشت شبدر

کاشت شبدر بذری از دو طریق دستی و از طریق ماشین های بذرکار انجام می شود. کاشت بذر به صورت دستی روشی قدیمی و پر طرفدار است که در این روش پس از کرت بندی زمین و تقسیم آن، بذر ها توسط یک کارگر ماهر روی زمین به صورت یکنواخت پخش می شود و سپس با ماشین یا به صورت دستی بذر ها را زیر خاک می کنند. در روش کاشت مکانیزه ماشین های بذرکار به صورت یکنواخت بذرها را در سطح خاک پخش می کند. فاصله ی مناسب برای تولید علوفه 20 تا 30 سانتی متر و برای تولید بذر 50 تا 60 سانتی متر است.

کوددهی گیاه شبدر

باید بدانید که شبدر نیز مانند نخود از گیاهان خانواده ی لگومینوز ها هست که قادر است با استفاده از باکتری های ریزوبیوم موجود در ریشه ی خود ازت داخل هوا را تثبیت کند. با توجه به دلایل ذکر شده مصرف کود های ازته برای این محصولات توصیه نمی شود. مصرف ازت برای کاشت شبدر تنها قبل از کاشت و در هنگام آماده سازی زمان انجام می گردد. شبدر اسید های آمینه ضروری بیشتری تر (سیستئین، تریپتوفان و لوسین) نسبت به دانه ذرت، و دانه جو و گندم هستند.

در شبدرها فسفر به ندرت از ۴۴/۱ گرم در هر کیلو ماده خشک پایین ‌تر است و از این نظر نسبت به یونجه برتر هستند و دام‌ هایی که از شبدر تغذیه می‌کنند، کمتر دچار کمبود فسفر می‌شوند. جدول زیر به منظور تغذیه اصولی و درست شبدر از مرحله ی قبل از کاشت تا زمان برداشت محصول است. توجه داشته باشید که بهتر است قبل از کاشت شبدر در مزرعه از تعادل عناصر موجود در خاک آگاهی پیدا کنید که این کار باعث می شود که مصرف کود به حداقل برسد و بهترین بازدهی را از مزرعه داشته باشید.