روش کاشت کلزا

معرفی گیاه کلزا

کلزا گیاهی است از خانواده ی شب بوییان (Brasicaceae) و از مهم ترین گیاهان زراعی به شمار می رود. در کاشت کلزا از دانه ی روغنی آن برای تولید روغن استفاده می شود. این گیاه یکساله است و پس از یک دوره برداشت از بین می رود. گیاه کلزا ابتدا در کشور های آسیای میانه و اروپا وجود داشته و کاشت می شده و سپس به ایران نیز ورود پیدا کرده است. استان گلستان مناسب ترین آب و هوا را جهت کاشت و برداشت گیاه کلزا در میان استان های کشور دارد. در این مطلب همراه آرمان بذر سپاهان باشید.

اهمیت اقتصادی کاشت کلزا

هم اکنون بیش از ۸۵ درصد دانه های روغنی مورد نیاز از خارج کشور وارد می ‌شود و اگر در کشت دانه های روغنی موفق نشویم، پایداری و خودکفایی در کشت گندم را نیز از دست می‌دهیم. سالانه حدود چهار میلیارد دلار ارز کشور صرف واردات روغن خام، کنجاله و سویا می ‌شود، مضاف بر آنکه تأمین کنجاله دام وابسته به دانه های روغنی است که اگر آن را نداشته باشیم باید سالانه ۳ تا ۴ میلیون تن علوفه برای تولید مرغ، تخم مرغ و گوشت وارد کنیم. امروزه تنها 14 درصد از روغن مورد نیاز کشور در داخل تولید می شود و بقیه آن از خارج از کشور وارد می گردد که این مقدار باید به صفر برسد. برای تحقق این هدف طرح باید یک میلیون هکتار از مزارع تحت کاشت دانه های روغنی قرار گیرد. کلزا هم اکنون در گلستان، خراسان، کهکیلویه و بویر احمد

با توجه به طرح کشت دانه های روغنی و کم آب بودن کشور، کلزا تنها محصولی است که در فصل پاییز کشت شده و از نزولات جوی استفاده می‌کند.

کلزا یکی از گیاهان روغنی است که دانه آن حاوی ۴۰ تا ۴۵ درصد روغن و ۲۵ تا ۳۵ درصد پروتئین است و به دلیل ترکیب مناسب اسید های چرب غیراشباع و درصد اندک اسید های چرب اشباع شده همانند زیتون جزو با ارزش ترین روغن‌های خوراکی است.

پروتئین موجود در کنجاله کلزا نیز در تغذیه دام و طیور استفاده می ‌شود و کاشت آن دارای مزیت و فایده بسیار است.

خاک مناسب برای کاشت کلزا

کلزا در انواع مختلفی از خاک ها رشد و نمو انجام می دهد. مناسب ترین بافت خاک برای کاشت کلزا، خاکی با بافت متوسط، زهکشی مناسب و پی اچ متوسط و تا حدودی اسیدی است. خاک هایی با مواد آلی پایین ، حاصلخیزی کم و بسیار سفت و اهکی ، بازدهی محصول را تا حد زیادی کاهش می دهند. مقاومت به شوري كلزا حدودأ از گندم بيشتر و از جو كمتر است. درحال حاضر بجز نخود كه به علت نداشتن بازار اقتصادي مناسب امكان كشت آن درسطح وسيع وجود ندارد كلزا تنها گياهي است كه درتناوب با گندم و جو مي‌تواند به عنوان يك محصول پایيزه اقتصادي كشت شود و ضمن توليد، نقش بسيار مؤثري دركنترل آفات خاكزی مانند زابروس دراراضي ديم  داشته باشد.

زمان کاشت کلزا

بهترین تاریخ برای کاشت کلزا در پاییز است. این زمان برای مناطق معتدل تا گرم و خشک در نظر گرفته می شود. کلزا را معمولا از اواسط مهر ماه تا اواسط آبان ماه کاشت می کنند. درمناطقي از استان كه داراي بارندگي 350-300 ميلي مترمي باشد مي‌توان به صورت ديم اقدام به كشت اين محصول نمود.

برنامه تغذیه کلزا

تولید روغن با کیفیت به تولید بذر با کیفیت رابطه مستقیم دارد. این افزایش عملکرد کیفی و کمی با استفاده از برنامه تغذیه ای مناسب برای تقویت کلزا تحقق می یابد.

نیتروژن:

گیاهان سالم کلزا با نیتروژن کافی، دارای برگ سبز تیره می باشند اما از آنجا که این عنصر در گیاه متحرک است در زمان کمبود، برگ های پیرتر و ساقه ها، علائم کمبود را نشان می دهند. قسمت بیشترین قسمت نیتروژن مورد نیاز گیاه کلزا از طریق مواد آلی موجود در خاک تامین می شود اما از ماده آلی موجود در خاک،  مقدار کمی برای گیاه قابل جذب است. واکنش گیاه نسبت به کود نیتروژن تحت تاثیر نوع خاک، رطوبت و تعادل سایر عناصر غذایی می باشد. مصرف نیتروژن در اغلب موارد سبب کاهش درصد روغن می شود.

اما مصرف مقادیر بالاتر کود سبب افزایش عملکرد دانه و مقدار تولید روغن در واحد سطح به دلیل افزایش عملکرد دانه می گردد، اما درصد روغن کاهش می یابد در مورد زمان و چگونگی مصرف کودهای نیتروژنی در زراعت کلزا بایستی گفت که تقسیط کودهای نیتروزنی و مصرف کودها مطابق با نیاز حداکثری گیاه و توجه به مرحله رشدی آن می تواند روش خوبی برای کاهش هدر رفت نیتروزن و افزایش کارایی آن باشد. توصیه کلی مصرف کود ازته برای تولید 3 تن کلزا حدود 200-180 کیلوگرم در هکتار می باشد و بهتر است در سه نوبت پایه (زمان کاشت، ابتدای ساقه رفتن و قبل از گلدهی) مصرف شود.

فسفر:

از آن جا که کلزا نیاز زیادی به فسفر دارد، رشد گیاه در خاک هایی که با کمبود فسفر مواجه هستند کمتر است. کلزا دارای انشعابات ریشه زیاد با تارهای کشنده فراوان می باشد که این باعث افزایش سطح ریشه ها به منظور جذب انواع عناصر مورد نیاز گیاه مانند فسفر می شود . علاوه بر این ریشه های کلزا، pH ریزوسفر را در شرایط کمبود فسفر کاهش می دهد و حلالیت فسفر و غلظت فسفر در مجاورت ریشه ها افزایش می یابد.

کلزا در مراحل اولیه رشد به سرعت این عنصر را جذب کرده و تا هشت هفته این جذب ادامه دارد. بنابراین کود فسفر باید همزمان با کاشت مصرف شود. در مناطق سرد کشور کاربرد فسفر بیش از کشت تا سطح 17 میلی گرم در کیلوگرم در خاک نیز می تواند صورت گیرد چرا که این عنصر برای رشد اولیه سریع و رسیدن به مرحله رشدی 6 تا 8 برگی قبل از فرا رسیدن زمستان می تواند موثر باشد.

پتاسیم

عنصر پتاسیم در مرحله گل دهی و تولید بذر دخیل است. این عنصر می تواند تعداد گل را افزایش داده و پیرو آن میزان بذر تولیدی نیز افزایش می یابد. هرچه تعداد بذر بیشتر باشد، میزان روغن برداشتی از مزرعه و بازده اقتصادی نیز افزایش می یابد. پتاسیم همچنین می تواند میزان روغن و کیفیت روغن تولیدی توسط بذور کلزا را نیز افزایش دهد.

برنامه غذایی کاشت کلزا

کاشت کلزا و برداشت مناسب از آن به عوامل زیادی بستگی دارد. تغذیه مناسب و اصولی و استفاده از انواع کود های با کیفیت تاثیر بسیار زیادی در کیفیت و تناژ محصول خواهد داشت. استفاده از کود های مناسب در زمان مناسب می تواند تا حد قابل توجهی کیفیت محصول را بهبود ببخشد. همچنین گیاهی قوی کمتر در معرض آسیب از طریق بیماری ها و آفات مختلف قرار می گیرند. این کود ها هم از طریق آبیاری و هم محلول پاشی استفاده می شود. جدول زیر توسط کارشناسان تغذیه تهیه شده و مناسب ترین برنامه غذایی برای کلزا است.