نمونه برداری خاک

شرایط نمونه برداری خاک

نمونه برداری خاک مهم ترین مرحله در یک آزمایش خاک می باشد. در صورتی که نمونه ها به درستی تهیه شده و نماینده واقعی خاک مزرعه یا باغ مورد نظر باشند، تجزیه شیمیایی نمونه ها می تواند به عنوان راهکار مناسبی در تعیین نیاز کود کشاورزی گیاه به کار گرفته می شود. مثلا شما متوجه شوید برای بهبود خاک خود به گوگرد مایع احتیاج دارید یا کود فولویک اسید و کود آمینو اسید .

از آنجایی که وزن یک هکتار خاک به عمق 25 سانتی متر بیش از سه میلیون کیلوگرم است، نمونه برداشت شده از یک زمین یک هکتاری باید به گونه ای باشد که بتوان آن را نماینده آن مزرعه دانست. البته هر چقدر نمونه برداری دقیق انجام شود باز هم احتمال خطا وجود دارد. برای آزمایش های تجزیه خاک معمولا حدود یک کیلوگرم نمونه تهیه می شود. در این مقاله همراه آرمان بذر سپاهان باشید.

هنگام نمونه برداری از خاک مزارع و باغات باید نکات زیر را مورد توجه قرار داد

• قبل از تهیه نمونه باید دقت کرد که سطح خاک مزرعه یا باغ به کود شیمیایی ، کود ارگانیک ،حیوانی و یا بقایای گیاهی آلوده نباشد.
• نمونه هایی که به آزمایشگاه منتقل می شود باید نماینده خوبی از خاک مزرعه یا باغ باشند. به عنوان مثال ممکن است در یک مزرعه یا باغ حتی در فواصل کم نیز تغیراتی در غلظت عناصر غذایی وجود داشته باشد. در این شرایط نباید نمونه ها را فقط از محل هایی که غلظت عناصر بالاست و یا محل هایی با غلظت کم عناصر تهیه کرد. بلکه نمونه تهیه شده باید وضعیت کلی مزرعه یا باغ را نشان دهد.
• از محل نگهداری کود کشاورزی، زباله و محل های آلوده با ذغال و خاکستر، از محل جمع کردن علف ها، ساقه و ریشه گیاهان و همچنین از راه آب­ها، کنار جوی ها، کنار پرچین ها و مرز زمین نباید نمونه برداری کرد.
• اگر قطعه زمین مورد نظر از نظر پستی و بلندی، مواد مادری و یا وضعیت ریز و درشتی ذرات خاک، رنگ و عمق خاک و یا نوع محصول قبلی و فعلی غیر یکنواخت باشد بهتر است آن مزرعه و یا باغ را به چند قسمت یکدست و یکنواخت تقسیم کرد و از خاک هر قسمت جداگانه نمونه برداری کرد.

زمان نمونه برداری در کشاورزی

نمونه برداری خاک در هر زمانی می تواند انجام شود. هدف آزمایش در تعیین زمان نمونه برداری مهم می باشد. زمان نمونه برداری در هر منطقه و برای هر محصول متفاوت است.

در زراعت برای تعیین وضعیت حاصلخیزی خاک و نیاز کودی محصول مورد نظر یک یا دو هفته پیش از کاشت، نمونه خاک تهیه می شود تا نتیجه تجزیه آن خاک قبل از کاشت مشخص شده باشد. در ایران برای باغ­های در حال احداث، قبل از درخت­کاری و برای باغ­های دایردر اواخر زمستان و یا اوایل بهار نمونه برداری خاک انجام می شود.

نکاتی در مورد نمونه برداری

یکی از نکاتی که در نمونه ­برداری باید توجه شود شرایط رطوبت خاک است. مناسب ترین شرایط نمونه برداری زمانی است که زمین در حالت گاورو باشد. در خاک های بسیار خشک ویا خیس نمونه برداری مشکل است. در خاک های خشک و یا سخت احتمال آسیب دیدن وسایل نمونه برداری کار را مشکل می­کند.

به طورکلی نمونه برداری خاک مزارع، دست کم هر چهار سال یک­بار انجام می­شود اما از خاک گلخانه ­ها یا مزارع با کشت متراکم باید هر سال نمونه­ برداری شود.

لوازم مورد نیاز جهت نمونه برداری خاک

• اوگر، بیل و بیلچه، لوله نمونه برداری و سایر وسایل نمونه برداری خاک
• پلاستیک پهن و کاملا تمیز برای مخلوط کردن نمونه های خاک در مزرعه
• یک ماژیک با جوهر ضد آب برای برچسب زدن پاکت نمونه ها
• ظروف و یا پلاستیک به همراه برچسب مشخصات نمونه جهت انتقال به آزمایشگاه

چگونگی تهیه نمونه خاک با استفاده از وسایل مختلف نمونه برداری

• انتخاب محل نمونه برداری

قبل از نمونه برداری باید چگونگی تهیه نمونه از مزرعه را مشخص کرد درواقع ابتدا لازم است مزرعه مورد نظر را به شکل مناسب تقسیم بندی کرد. برای این هدف می توان از نقشه خاک بهره برد. روش های مختلفی برای انتخاب محل های نمونه برداری خاک وجود دارد.

رایج ­ترین روش نمونه برداری خاک روش مارپیچی می باشد. در این روش محل نمونه برداری باید به صورت مارپیچی با فاصله تقریبا مساوی تا انتهای زمین ادامه داشته باشد. حداکثر مساحت باغ و مزرعه جهت برداشتن یک نمونه بستگی به یکنواختی زمین و هدف مورد نظر داشته و معمولا   4هکتار می باشد.

چنانچه مساحت زمین بیش از 4 هکتار بود آن را به دو قسمت تقسیم نموده و از هر قسمت یک نمونه تهیه می شود. حتی اگر مساحت زمین کمتر از 4 هکتار باشد ولی زمین یک دست نباشد و ازنظر حاصلخیزی، پستی و بلندی، نوع خاک، رنگ و عمق خاک و نوع محصول قبلی با هم تفاوت داشته باشد، هرقسمت را باید جداگانه نمونه برداری کرد.

نمونه برداری از باغات میوه، درختان زینتی و خزانه ها

راههای مختلفی برای نمونه برداری خاک وجود دارد. که انتخاب آنها به الگوی کاشت درختان بستگی دارد. ابتدا باید باغ را بر اساس نوع درخت، سن گیاه، وضعیت خاک و نحوه مدیریت آن به قطعات مختلف تقسیم بندی کرد.

از هر قسمت چند درخت که نماینده درختان باغ باشند(ازنظر اندازه، عملکرد، سن، سلامت) انتخاب می شوند. در واقع این درختان شاخص وضعیت کل آن قطعه از باغ می باشد. جهت نمونه برداری خاک باغ باید چاله هایی به عمق 60-90سانتی متر حفر کرده و به طور مجزا از عمق0-30 ،30-60، 60-90، سانتی متری نمونه برداری کرد. بدین صورت که نقاط هم عمق چاله ها را با همدیگر مخلوط و یک نمونه مرکب تهیه کرد.

یعنی از عمق 60،30 و 90 سانتی متری نمونه های مرکب به طور جداگانه تهیه شده و به آزمایشگاه منتقل شود. اگر نمونه­ برداری جهت تعیین حاصلخیزی خاک یک باغ احداث شده انجام می­شود باید یک چاله به عمق توسعه ریشه(معمولا تا یک متری) در نیمه بیرونی سایه انداز درخت ایجاد شود. سپس از هر لایه نمونه خاک جداگانه تهیه و با نمونه های دیگر خاک از همان عمق مخلوط شود.

با توجه به اهمیت افق های ژنتیکی در نیمرخ خاک، برخی مواقع به جای نمونه برداری از عمق های مختلف از این افق های جداگانه نمونه­ برداری می شود. این روش به ویژه در زمان احداث باغ دارای اهمیت می باشد. در این شرایط بهتر است سایر افق ها از جمله ضخامت و بافت آنها در نظر گرفته شود.

منابع:کتاب ارزیابی وضعیت تغذیه ای گیاه و مدیریت بهینه کودی “دکتر امیر حسین خوشگفتار منش”