کود جایگزین اوره می تواند شامل ترکیبات مختلفی باشد که برای تأمین نیتروژن برای گیاهان استفاده می شوند. کودهای مختلفی در بازار وجود دارند که می توانند جایگزین کود اوره شوند تا نیاز گیاه را به نیتروزن تامین کنند. این کودهای شامل کود های شیمیایی و کود ارگانیک می شود. در ادامه به بررسی انواع کود جایگزین اوره و مزایا و معایب آن ها می پردازیم.
اهمیت کود اوره:
اوره یک منبع اصلی نیتروژن برای کشاورزی است و در اکثر مزارع و گیاهان مختلف استفاده می شود. کود اوره (Urea fertilizer) یک کود شیمیایی است که در کشاورزی به عنوان یک منبع مهم نیتروژن مورد استفاده قرار می گیرد. اوره به صورت تجاری با واکنش آمونیاک و دی اکسید کربن تولید می شود و به صورت گرانولی یا قرص های استوانه ای به بازار عرضه می شود.
هر دو شکل کود اوره دارای 46% نیتروژن هستند، اما درصد تبخیر و درصد شستشوی اوره در کود های قرصی شکل بیشتر است. بنابراین، گرانول های اوره به شکل قابل توجهی کارامد تر از نوع دیگر است. فرمول شیمیایی اوره CO (NH2) 2 است و به صورت طبیعی در ادرار پستانداران تولید می شود.
انواع کود جایگزین اوره
گیاهان قادر به جذب نیتروژن اوره نیستند و برای اینکه گیاه نیتروژن بکار رفته را به عنوان اوره جذب کنند ، نیتروژن باید به آمونیوم (NH4 +) و نیترات (NO3‑) تبدیل شود که اشکال نیتروژنی هستند که گیاهان می توانند از آنها استفاده کنند. بسیاری از باکتری های خاک دارای آنزیم اوره آز هستند که کاتالیزور تبدیل اوره به آمونیاک (NH3) یا یون آمونیوم (NH4 +) و یون بی کربنات (HCO3−) می باشد. بنابراین کود های اوره به سرعت در خاک به فرم آمونیوم تبدیل می شوند. آمونیوم و نیترات به آسانی توسط گیاهان جذب می شوند و منبع اصلی نیتروژن برای رشد گیاهان هستند. اوره همچنین در بسیاری از فرمولاسیون کود های جامد چند جزئی استفاده می شود.
اوره معمولاً با نرخ های بین ۴۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم در هکتار (۳۵ تا ۲۷۰ پوند در هکتار) مورد استفاده قرار می گیرد. در طول تابستان، اوره اغلب قبل یا در طول بارندگی استفاده می شود تا تبخیر آن به حداقل برسد.
به دلیل غلظت بالای نیتروژن در اوره، گسترش یکنواخت آن در زمین بسیار مهم است زیرا خطر آسیب به جوانه زنی در تماس با دانه یا استفاده در نزدیک آن محتمل است. اوره می تواند برای استفاده به عنوان اسپری یا از طریق سیستم های آبیاری در آب حل شده و مورد مصرف قرار بگیرد.
استفاده از کود های اوره باعث افزایش اولیه pH خاک در اطراف محل می شود زیرا یون های هیدروژن مصرف می شوند. با این حال، نیتریفیکاسیون آمونیوم به نیترات که توسط باکتری های خاک انجام می شود، منجر به تأثیر کمی بر اسیدیته خاک خواهد شد.
استفاده از کود اوره می تواند معایبی برای محیط زیست به همراه داشته باشد. برخی از معایب محیط زیستی کود اوره عبارتند از:
- آلودگی آب های زیرزمینی و سطحی: زمانی که اوره به خاک اضافه می شود، در فرآیند نیتریفیکاسیون تبدیل به نیترات می شود. نیترات ها به راحتی در آب حل می شوند و ممکن است با آبهای سطحی یا آب زیرزمینی مخلوط شده و منجر به آلودگی آب شوند. این مسئله می تواند باعث افزایش آلودگی های آبی و تغییرات زیست محیطی در اکوسیستم های آبی شود.
- تاثیر بر بوم شناسی خاک: استفاده برای مدت طولانی از کود اوره می تواند منجر به تغییرات در ویژگی های خاکی مانند pH خاک شود. افزایش pH خاک می تواند تأثیرات منفی بر روی رشد و تنوع زیستی خاک و گیاهان داشته باشد.
- آلودگی هوا: هنگامی که اوره به خاک اضافه می شود، ممکن است بخشی از نیتروژن در فرم آمونیاک (NH3) به هوا تبخیر شود. آمونیاک می تواند در هوا آلودگی ایجاد کند و در تشکیل ذرات معلق نقش داشته باشد که می تواند به کیفیت هوا و سلامت انسان ها و حیوانات آسیب برساند.
- افزایش مصرف انرژی: تولید و حمل و نقل کود اوره نیاز به مصرف انرژی بالا دارد. استفاده از سوخت های فسیلی برای تولید و حمل و نقل این کود می تواند منجر به افزایش گازهای گلخانه ای و تغییرات اقلیمی شود
در صورتی که به دلایل ذکر شده در بالا یا دیگر عوامل، تمایل ندارید از کود اوره استفاده کنید یا می خواهید جایگزینی برای اوره داشته باشید، می توانید از گزینه های جایگزین زیر استفاده کنید:
انواع کود های آلی و حیوانی:
استفاده از کمپوست طبیعی یک راه دیگر برای تأمین نیتروژن به گیاهان است. کود های حیوانی و انواع کمپوست حاوی مواد آلی است که با تجزیه و تحلیل مواد آلی، نیتروژن آلی را به خاک اضافه می کند و به تغذیه گیاهان کمک می کند. کود های آلی علاوه بر نیتروژن دارای عناصر مفید دیگر نیز هستند که برای گیاهان مفید می باشد. از طرفی پیدا کردن کود حیوانی کمپوست شده و کاملا پوسیده کار راحتی نیست و کود های حیوانی تازه مضرات زیادی برای گیاهان دارد. از جمله مضرات آنها این است که بذر علف هرز زیادی در این کود ها وجود دارد و همچنین آلودگی قارچی و باکتریایی زیادی نیز دارد. بهترین جایگزین برای کود حیوانی به منظور تامین نیتروژن مورد نیاز گیاهان می تواند کود مایع مرغی باشد. کود مایع مرغی نوعی کود ارگانیک و طبیعی است که از شیره ی کود حیوانی با فرآوری در کارخانه تولید می شود و تمامی فواید کود مرغی را دارد. این کود به صورت مایع است و به شکل آبیاری در آب مصرفی برای مزارع و باغات مصرف می شود. کود مایع مرغی از جمله کود های طبیعی جایگزین کود اوره است.
انواع کود NPK با درصد نیتروژن بالا:
انواع کود های NPK کود های کاملی هستند که دارای نیتروژن، فسفر و پتاسیم می باشند. کود NPK با نیتروژن بالا، کودی است که در ترکیب آن درصد بالای نیتروژن و همچنین مقادیر متوسط یا حداقلی از فسفر و پتاسیم وجود دارد. در این کود ها حتی ممکن است نیتروژن یا فسفر وجود نداشته باشد. کود NPK نیتروژن، فسفر و پتاسیم را در ترکیبی مناسب برای تغذیه گیاهان ارائه می دهد.
نیتروژن یکی از عناصر اصلی مورد نیاز گیاهان برای رشد سریع و تولید سبزه است. به همین دلیل، در کود NPK با نیتروژن بالا، درصد بالای نیتروژن وجود دارد تا نیاز گیاه به این عنصر برطرف شود.
فسفر نیز برای تقویت رشد ریشه، توسعه سیستم ریشه ای و تولید مثل های گیاهی ضروری است. پتاسیم به عنوان یک عنصر مورد نیاز برای تنظیم فرآیندهای متابولیکی گیاهان و تقویت مقاومت در برابر شرایط نامساعد محیطی، نقش مهمی دارد.
فرمولاسیون های مختلفی از انواع کود های NPK نیتروژن بالا وجود دارد که از انواع آنها می توان به فرمول های 30-10-10 , 28-14-14, 40-5-5, 30-10-5 و … اشاره کرد. کود آرمافرت 30-10-5 و کود تانسو 40-5-5 دو نوع کود NPK هستند که توسط شرکت آرمان بذر سپاهان تولید می شوند. این کود ها با داشتن درصد بالایی نیتروژن از بهترین کود های جایگزین کود اوره هستند.
کود های نیتراته :
نیترات ها مانند نیترات آمونیوم و نیترات پتاسیم می توانند منابع جایگزین برای اوره باشند. آن ها نیتروژن آلی را در خاک ارائه نمی دهند، اما به صورت نیترات می توانند نیتروژن مورد نیاز گیاه را تامین کنند. این نیتروژن به آهستگی به صورت نیترات به خاک افزوده می شود و توسط گیاهان به طور مستقیم قابل استفاده است.
کود های آمونیوم:
کود آمونیوم یک نوع کود شیمیایی است که حاوی فرم نیتروژن آمونیوم (NH4+) است. این کود برای تأمین نیتروژن به گیاهان و افزایش رشد آن ها استفاده می شود. آمونیوم یکی از فرم های محلول نیتروژن در آب می باشد و در خاک قابل جذب و استفاده توسط گیاهان است و می توان به عنوان جایگزین کود اوره از ان استفاده کرد.
با افزودن کود آمونیوم به خاک، یون های NH4+ در خاک قرار می گیرند و توسط ریشه های گیاهان جذب می شوند. این نیتروژن آمونیوم به صورت آهسته و پایدار به گیاهان ارائه می شود و از خطر لکه های سوختگی برگی کاهش می دهد که ممکن است در موارد استفاده از نیتروژن نیترات رخ دهد.
به عنوان یک منبع نیتروژن، کود آمونیوم معمولاً در کشاورزی، باغبانی و گلخانه ها استفاده می شود. همچنین، برای تأمین نیتروژن در خاک های با محدودیت پایین pH و قلیایی، کود آمونیوم می تواند یک گزینه مناسب باشد.
در هر صورت، قبل از استفاده از هر کود جایگزین کود اوره، توصیه می شود راهنمایی تولیدکننده کود و مشاوره از کارشناسان کشاورزی متخصص در این زمینه را جستجو کنید تا بهترین گزینه را برای شرایط خاص خود انتخاب کنید. برای دریافت مشاوره با ما تماس بگیرید.
نویسنده: مهندس نیلوفر مسیبی، کارشناس ارشد گیاهپزشکی