آرمان بذر سپاهان | وارد کننده و تولید کننده کود های ارگانیک و شیمیایی
نویسنده: مدیر سایت 
روش های کود دهی چیست؟
روش های کود دهی نقش بسزایی در مدیریت تغذیه گیاهان دارد. کود دهی باید به گونه ای باشد که عناصر مورد نیاز گیاه به شکل مناسب و در زمان مورد نظر در قالب یک برنامه کودی در اختیار گیاه قرار گیرد. عوامل مختلفی نظیر نوع کود کشاورزی (کود ارگانیک یا کود شیمیایی) و گونه ی گیاه، برانتخاب روش کود دهی تاثیر گذار است. همراه آرمان بذر سپاهان باشید.
انواع روش های کود دهی به شرح زیر میباشد:
1-پخش سطحی
در این روش، کود قبل از کاشت گیاه، به وسیله ی دست یا ماشین بهطور یکنواخت در تمام سطح مورد نظر پخش میشود. بسیاری از مواقع پس از پخش سطحی، کود از طریق شخم یا به وسیله دیسک سطحی با خاک مخلوط میشود. این روش کود دهی برای پخش کردن کودهای محلول در آب، از جمله کودهای نیتروژن به کار گرفته میشود. البته در خاکهای قلیایی به ویژه در هوای گرم، احتمال هدر روی آمونیاک وجود دارد.
در این شرایط پخش سطحی کود توصیه نمیشود. روش پخش سطحی برای کودهای دارای فسفر و پتاسیم، کارایی پایین تری دارد. البته این کودها در خاکهای رسی حرکت بسیار کندی دارند. بنابراین عناصر غذایی در زمان مناسب در اختیار ریشهها قرار نمیگیرد.
استفاده از روش کود دهی سطحی، جهت تامین فسفر و پتاسیم مناسب نمیباشد. لازم به ذکر است که جذب این عناصر از طریق ریشه، تنها با استفاده از شخم یا دیسک عمیق امکانپذیر است. در کود دهی به روش سطحی میزان مصرف کود قابل توجه بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست. معمولا این روش کود دهی، مواقعی استفاده میشود که بذر گیاه نیز پخش سطحی شود.
2-روش نواری یا خطی
این روش کود دهی، معمولا در زراعتهایی که به شکل نواری انجام شده باشد، کاربرد دارد. در این روش کود شیمیایی، به شکل نوار در یک یا دو طرف ردیف بذور حدود دو تا پنج سانتیمتر عمیقتر از بذور قرار داده میشود. در روش نواری تثبیت کودهایی نظیر کودهای فسفاته، پتاسیم و کودهای دارای عناصر کم مصرف کاتیونی به ویژه در خاکهای با بافت ریز کاهش مییابد. این روش در مقایسه با پخش سطحی کود، میزان مصرف کود و همچنین میزان رشد علف های هرزکاهش مییابد.
اگر فاصله ی کود با بذر گیاه کمتر از حد لازم باشد، احتمال سوختگی گیاهچه وجود دارد. بعلاوه با توجه به حجم محدود کود دهی شده در خاک، حجم کمتری از خاک، مورد استفاده ریشه قرار میگیرد. در نتیجه ریشه ها در اطراف ذرات کود گسترش مییابد. این روش بیشتر برای گیاهان ردیفی به کار گرفته میشود. در باغها نیز میتوان از این روش به شکل خطی در کنار ردیف درختان ویا دورتا دور تنهی درخت و یا در فاصله ی نصف تنهی درخت تا سایه انداز درخت استفاده کرد.
3-تغذیه برگی( محلولپاشی)
در این روش عناصر مورد نیاز گیاه به سرعت و باکارایی نسبتا بالاتری در اختیار گیاه قرار میگیرند. کاهش مصرف کودهای شیمیایی و پیامدهای زیست محیطی ناشی از آن، نظیر آلودگی آبهای زیرزمینی و تخریب ساختمان خاک از ویژگیهای این روش است. در مواقعی که علایم کمبود مشاهده میشود و تامین سریع عناصر غذایی شاخه، برگ و میوه ضروری میباشد و درمواقعی که ریشه ها به دلایل مختلف نظیر شرایط نامساعد محیطی(دمای پایین خاک) نتوانند عناصر غذایی را به خوبی جذب کنند و یا در شرایطی که برخی اندامهای گیاه مثل میوه، نیازمند عناصر غذایی مثل کلسیم باشد، محلول پاشی راهکار مناسبی است.
برای کاهش عارضه پوسیدگی گلگاه در گیاهان میوه دار، مانند هندوانه یا لکه تلخی در سیب که ناشی از کمبود کلسیم است محلول پاشی میوه امری ضروری است، زیرا کلسیم در گیاه بسیار غیر پویا بوده وحتی ازطریق برگ به مقدار کافی به میوه منتقل نمیشود. تغذیه برگی برخی از عناصر نظیر بور، منگنز، روی و آهن به روش محلولپاشی به ویژه در خاکهای اهکی کشور در مقایسه با مصرف خاکی این عناصر، مناسبتر است. در این خاکها تغذیه برگی به دلیل برطرف نمودن سریع کمبود و جلوگیری از تثبیت عناصر در مقایسه با مصرف خاکی کارایی بالاتری دارد.
3-1-مواقعی که تغذیه برگی از میان روش های کود دهی توصیه میشود:
3-1-1- پایین بودن قابلیت استفاده عناصر در خاک: یکی از عوامل کمبود عناصر غذایی به ویژه عناصر کم مصرف در خاک، پایین بودن قابلیت جذب عناصر در خاک است. در خاکهای آهکی ایران به دلیل pH و درصد آهک بالا و هم چنین مصرف بیش از اندازهی کودهای فسفردار قابلیت استفاده عناصر کم مصرف، مثل آهن و روی کم است، به صورتی که با وجود بالا بودن مقدار کل این عناصر در خاک، کمبود این عناصر در بسیاری از خاکهای مناطق مرکزی کشور گسترش دارد.
3-1-2- پایین بودن فعالیت ریشه در طی مرحله زایشی و تولید میوه در طی مرحله زایشی، به دلیل رقابت اندامهای زایشی(دانه و میوه) با ریشهها برای جذب هیدراتهای کربن، فعالیت ریشهها کاهش مییابد و درطی آن نیز جذب عناصر غذایی کم میشود. با تغذیه برگی در این مرحله از رشد گیاه، رقابت ریشه و شاخه ها کاهش مییابد. در درختان میوه، گندم، جو و بقولات رقابت شدیدی بین ریشه و میوهها در مرحلهی زایشی ایجاد میشود.
در بقولات تثبیت کننده نیتروژن، رقابت ریشه و دانه برای جذب هیدراتهای کربن سبب کاهش رشد گرههای ریشه و در نتیجه کاهش عملکرد محصول میشود. تغذیه برگی عناصر غذایی در درختان میوه(در زمان رشد و نمو میوه) و غلات(هنگام رشد و نمو دانه) سبب بهبود کیفیت محصول میشود.
3-1-3 محلول پاشی با هدف بهبود کیفیت محصولات کشاورزی محلولپاشی نیتروژن، روی و آهن در مراحل پایانی رشد و نمو غلات، سبب افزایش پروتئین و غلظت روی و آهن دانه میشود. بنابراین محلول پاشی عناصر غذایی در اواخر دورهی رشد غلات یعنی زمانی که برگها هنوز زرد نشدهاند(زمان تشکیل دانه) تاثیر خوبی در بهبود کیفیت دانه غلات دارد. نارساییهای فیزیولوژیکی ناشی از کمبود کلسیم مثل لکه تلخی، لهیدگی، پوسیدگی گلکاه و ترک برداشتن در بسیاری از باغهای میوه کشور مشاهده میشود که به دلایلی نظیر کند بودن سرعت حرکت کلسیم در داخل گیاه و انتقال کم آن به میوه کمبود کلسیم در میوه ایجاد میشود. در چنین شرایطی به دلیل حرکت کند این عناصر در داخل گیاه برای افزایش مقدار کلسیم یا منگنز میوهها، محلول پاشی مفید و موثر است.
3-2- فواید محلول پاشی
3-2-1 –رشد رویشی گیاه : محلول پاشی اوره در بهار یا پاییز در درختان سیب رشد رویشی را افزایش میدهد. محلولپاشی، سبب افزایش رشد رویشی و در نهایت عملکرد محصول میشود.
3-2-2- عملکرد محصول برطرف کردن سریع کمبود عناصر غذایی از طریق تغذیه برگی، تاثیر زیادی بر عملکرد درختان میوه دارد. در زمان ظاهر شدن علایم کمبود، تشخیص سریع علایم و برطرف کردن کمبود از طریق تغذیه برگی از کاهش عملکرد و خسارت بیشتر محصول جلوگیری میکند.
3-2-3 –تاثیر محلول پاشی برکیفیت محصول محلولپاشی روشی مفید و موثر در جهت بهبود کیفیت محصولات کشاورزی است. برای کاهش بیماریهای فیزیولوژیکی مثل ترکیدگی، لکه چوب پنبهای، لکه تلخی و لهیدگی محلولپاشی با کلسیم مناسب است. محلولپاشی میوه با بور نیز سبب کاهش ترکیدگی میوه میشود. محلولپاشی با ترکیبات نیتروژن دار(مثل اوره) یا کودهای عناصر کممصرف(مثل آهن و روی) در اواخر دورهی رشد گندم، سبب بهبود کیفیت گندم میشود.
4- روش کود آبیاری
افزودن کود به آب آبیاری برای تامین همزمان آب و عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را کودآبیاری مینامند. کاربرد این روش در مناطق خشک و نیمه خشک به ویژه در سیستمهای آبیاری قطرهای بسیار متداول است. این روش معمولا برای تامین نیتروژن بکار گرفته میشود. فسفر، پتاسیم، گوگرد، روی و آهن نیز به صورت کودآبیاری مصرف میشوند.
4-1-محاسن کود آبیاری که یکی از مهمترین روش های کود دهی است
در روش کودآبیاری، امکان به کارگیری مقدار مورد نیاز کود با کمترین اتلاف و در بهترین زمان در طی دورهی رشد گیاه وجود دارد. در مقایسه با روشهای رایج کود دهی، روش کود آبیاری هم از جهت تاثیر بر گیاه و هم میزان کود مصرفی مناسبتر است.
در روش کودآبیاری، عناصر غذایی بصورت یکنواخت در منطقه ی مرطوب ریشه در محلی که ریشه های فعال گسترش دارد، پخش میشود. این امر سبب افزایش کارایی کود دهی و کاهش مقدار کود مصرفی نیز میشود. کم شدن هزینههای تولید، کاهش آبشویی کود از ناحیه ریشه و در نتیجه کاهش آلودگی آبهای زیرزمینی از محاسن روش کودآبیاری میباشد.
کاربرد روش کودآبیاری در برخی از محصولات زراعی که امکان وارد شدن کارگر یا تجهیزات کودپاشی به مزرعه در طول دورهی رشد وجود ندارد، روشی مناسب برای برطرف کردن نیاز غذایی گیاه است.
کود آبیاری روش مناسبی برای عناصر کممصرف نیز است. زیرا معمولا مقادیر بسیار کم این کودها مصرف شده است. درنتیجه توزیع یکنواخت آن در سیستمهای کود دهی رایج مشکل است. در روش کودآبیاری بر خلاف تغذیه برگی، برگها خیس نشده در نتیجه احتمال سوختگی آنها و شیوع بیماریهای قارچی کمتر است. در کشتهای گلخانهای نظیر کاهو، گوجه فرنگی و فلفل، مدیریت کودآبیاری در افزایش عملکرد و ارتقای کیفی محصول نقش مهمی دارد.
4-2- توصیه‌هایی برای کود آبیاری به عنوان یکی از روش های کود دهی
برای موثر واقع شدن کودآبیاری، شناخت وضعیت گیاه (مثل نیاز غذایی و الگوی توسعهی ریشه)، شیمی خاک(حلالیت و پویایی عناصر غذایی)، شیمی کود(قابلیت اختلاط، رسوب، انعقاد و خاصیت خوردندگی) و کیفیت آب آبیاری(مثلا pH، غلظت سدیم، کلر، بی کربنات و کلسیم) لازم است.
4-3- حلالیت کودها
حلالیت کودها ارتباط مستقیمی با دما دارد. محلولهای کودی ذخیره شده، در پاییز با کاهش دما رسوب میکنند. بنابراین توصیه میشود برای ذخیره در طی فصول سرد، غلظتهای کم و رقیق آنها استفاده شود.
4-4-کودآبیاری با استفاده از آبهای شور
تحمل گیاهان مختلف به شوری و غلظت افزوده یونهای سمی، بسیار متفاوت است. در به کارگیری آبهای شور در کودآبیاری، باید به افزایش شوری حاصل از کود نیز توجه داشت. اگر قابلیت هدایت الکتریکی خاک بیش از 2 دسی زیمنس بر متر باشد، با توجه به احتمال خسارت بسیاری از محصولات گلخانهای می بایست مقدار یون همراه در کودهای نیتروژن دار یا پتاسیمدار کاهش یابد. به طور کلی در شرایط شور برای مدیریت صحیح آبیاری، مصرف آب بیش از نیاز تبخیر و تعرق گیاه میباشد. به طوریکه آب اضافی، نمک را از منطقهی فعالیت ریشه خارج کند. مقدار آب لازم برای کاهش غلظت نمک در منطقهی ریشه تا حد مشخص تحت عنوان نیاز آبشویی نامیده میشود.
4-5- pH خاک
بهترین pH از لحاظ قابلیت جذب عناصر غذایی بین 6 تا 5/6 میباشد. نسبت یونهای آمونیوم به نیترات در آب آبیاری، در تنظیم pH ریزوسفر به ویژه در خاکهای شنی و بسترهای بیاثر با ظرفیت بافری کم(نظیر پشمسنگ) نقش مهمی دارد. اگر منبع اصلی نیتروژن آمونیوم باشد، جذب کاتیونها بر آنیونها غالب بوده، پروتون از ریشه به ریزوسفر ترشح میشود.
نوسانات ناشی از منبع نیتروژن(نیترات یا آمونیوم) در pH خاک تا حدود 5/1 واحد گزارش شده است. در دمای بالاتر از 30 درجه سانتیگراد کودهای آمونیومدار برای گوجهفرنگی و توتفرنگی مناسب نبوده، سبب کاهش رشد و نمو گیاه میشود. جذب آمونیوم باعث کاهش جذب سایر کاتیونها نظیر کلسیم، منیزیوم و پتاسیم میشود. برای تنظیم pH ، به کارگیری ترکیبی شامل 80 درصدنیترات و20 درصد آمونیوم توصیه میشود.
5- تزریق به داخل تنه ی درخت هم یکی از روش های کود دهی است.
روش تزریق عناصر غذایی به تنهی درخت درگذشته متداول بوده است. به طوری که سوراخی داخل تنهی درخت ایجاد شده، یک لوله داخل آن قرار داده میشد. ترکیبات غذایی درون لوله به تدریج جذب گیاه میشد. گاهی اوقات کپسولهای حاوی مواد غذایی یا سموم در این سوراخها قرار داده میشد. در برخی از موارد میخهایی که سطح آنها با روی پوشش داده شده بود به تنهی درخت کوبیده میشد. در روش تزریق، عناصر غذایی و برخی سموم با فشار بالا به تنهی درخت وارد میشود. در این روش حجم عناصر غذایی مورد استفاده کمتر است و آلودگی زیست محیطی کمتری وجود دارد. در کشور ما از این روش برای برطرف کردن کلروز آهن و کمبود روی، منگنز و بور در درختان میوه مثل سیب، گلابی و به استفاده میشود. یکی از روشهای موثر برای برطرف کردن کلروز ناشی از آهک، تزریق سولفات آهن به داخل تنهی درخت میباشد. البته مقدار مصرف کود بالا میباشد(حدود 8 لیتر برای هر درخت).
5-1- زمان تزریق:
زمان تزریق به هدف و نوع مادهی تزریق شده بستگی دارد. با توجه به اینکه انتقال مواد در شیرهی آبکش به شکل فعال و براساس رابطهی منبع(برگها) و محل مصرف(میوه یا ریشه) میباشد، زمان تزریق مهم است. اگر تزریق در تابستان انجام شود قسمتی از مواد به ریشهها منتقل میشود بنابراین در شرایطی که کنترل پوسیدگی ریشه و انتقال مواد به ریشه مورد نظر باشد تزریق باید در تابستان و پس از توقف رشد رویشی انجام شود.
5-2- اهداف تزریق:
بطور کلی تزریق به تنهی درخت برای وارد کردن سریع عناصر غذایی، آنتی بیوتیکها آفتکشها و علفکشها به داخل گیاه استفاده میشود. تاثیر تزریق از مصرف خاکی یا محلولپاشی سریعتر است.
6- روش تزریق
ابتدا در اطراف تنه ی درخت چند سوراخ به عمق حدود 5 سانتیمتر(بسته به قطر تنه و طول نازل) و قطر حدود نیم سانتیمتر با مته ایجاد میشود. سپس نازلها محکم در سوراخها قرار داده میشود بطوریکه مایع تزریقی از اطراف سوراخ و نازل خارج نشود. قطر سوراخ ایجاد شده بر روی تنه باید یک شماره کوچکتر از قطر نازل باشد. مواد لازم با پمپ به تنهی درخت تزریق میشود. اگر ماده تزریقی کم باشد تکرار تزریق لازم است.
6-روش چالکود
یکی از روش های کود دهی باغها روش چالکود است. در این روش تعدادی چاله(اغلب سه چاله) به ابعاد 40 × 40 سانتیمتر در محل سایه انداز درخت ایجاد میشود. داخل آن از کود حیوانی، گوگرد یا اسید سولفوریک نیم نرمال(حدود 40میلیمتر)، سولفات آهن و روی و اسیدبوریک پر میشود. گوگرد را برای کاهش pH خاکهای آهکی قرار میدهند. بنظر میرسد این روش بویژه در مورد فسفر و پتاسیم موثرتر از پخش سطحی یا مخلوط کردن کود با خاک منطقهی سایه انداز گیاه باشد.
