راهنمای جامع نحوه تکثیر گیاهان

تمامی گونه های گیاهی که اکنون در سرتاسر دنیا پراکنده هستند از تکثیر و پرورش ارقام اولیه ای که در کره ی زمین وجود داشته ایجاد شده اند. گیاهان موجودات زنده‌ای هستند که بدون آن‌ها امکان حیات در زمین وجود ندارد. این موجودات در شرایط خاص و با بهره‌گیری از محیط می‌توانند خود را به سرعت تکثیر دهند. تکثیر گیاهان روش های بسیار مختلف و متنوعی دارند و این فرصت را به شما می دهند تا با استفاده از دانش شما و امکانات مختلف، انواع مختلفی از گیاهان را تکثیر کنید و تعدادشان را بیشتر کنید.

سالیان طولانی است که انسان برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود، با تکثیر گیاهان مختلف اقدام به پرورش آنها کرده و برای تامین مواد غذایی مورد نیاز خود از انها استفاده می کند. تکثیر گیاهان به دو روش جنسی و غیر جنسی انجام می گردد. نتیجه ی تکثیر جنسی در اکثر گیاهان منجر به تولید بذر می شود. تکثیر غیر جنسی یا رویشی نیز مانند قلمه گیری، پاجوش و … است. در این مطلب همراه آرمان بذر سپاهان باشید.

نحوه‌ی تکثیر رویشی گیاهان

تکثیر رویشی گیاهان به کمک ساختار های رویشی یا غیرجنسی انجام می گیرد، در حالی که تکثیر جنسی از طریق تولید گامت و سپس لقاح انجام می‌شود. در گیاهان غیرآوندی مانند خزه‌ ها و جگرواشان، ساختار های تکثیری رویشی، گامت ‌ها و اسپور ها هستند. در گیاهان آوندی، ساختارهای تکثیری رویشی ریشه ‌ها، ساقه‌ ها و برگ ‌ها هستند.

تکثیر رویشی توسط بافت مریستم، که معمولاً در ساقه ‌ها و برگ ‌ها و نیز نوک ریشه‌ ها وجود دارد و حاوی سلول ‌های تمایز نیافته است، انجام می ‌شود. این سلول‌ ها به صورت فعال با میتوز تقسیم می‌ شوند و باعث رشد اولیه گسترده و سریع گیاه می ‌گردند. بافت‌ های تخصصی و دائمی گیاه نیز از بافت مریستم سرچشمه می‌ گیرند. توانایی تقسیم مداوم بافت مریستم، سبب رشد گیاه در تکثیر رویشی می ‌شود. در طبیعت، تکثیر غیرجنسی گیاهان به ندرت اتفاق می‌افتد و تکثیر گیاهان عمدتاً به صورت جنسی صورت می‌گیرد.

انواع روش های تکثیر گیاهان به روش غیر جنسی

قلمه ساقه: رایج ترین نوع قلمه گیری از گیاهان است، در این روش بخشی از ساقه را که دارای جوانه جانبی و یا انتهایی است از گیاه مادری جدا نموده و در محیط مناسبی که معمولا خاک است قرار می‌ دهند تا به صورت گیاه مستقلی رشد کند، در این روش گلدانی با زهکش مناسب و پر از خاک کمپوست سبک و یا شن تهیه کنید و قلمه‌ های ۱۰-۷سانتی متری با جوانه انتهایی و حداقل دو جفت برگ از شاخه‌های سالم قطع و جفت پایینی برگ را حذف و قسمت لخت عاری از برگ قلمه را طوری در حفره‌ های ایجاد شده در خاک قرار دهید که جفت بالایی برگ با خاک همسطح باشد.

با فشار انگشتان خاک اطراف قلمه را محکم کنید و سپس آبیاری کنید، برای حفظ و ازدیاد رطوبت، محیط گلدان را با کیسه و یا چادر پلاستیکی پوشانیده و هر روز ۵ دقیقه کیسه را از روی خزانه بردارید، مشخص است که کاشت این نوع قلمه منحصر به گیاهان علفی مانند برگ بیدی و حسن یوسف و امثال آن است و کاشت قلمه ‌های چوبی و سخت تا حدودی سخت است.

قلمه برگ: برگ سالم و با دمبرگ از بوته جدا و دمبرگ را طوری درون خاک گلدان قرار دهید که سطح زیرین برگ با خاک تماس داشته باشد.

تکثیر گیاهان با تقسیم بوته:

پس از بیرون آوردن گیاه از داخل خاک با یک چاقوی تیز بوته یا درخت را به چندین قسمت تقسیم نموده بطوری که هر قسمت مقداری ریشه داشته باشد و بتواند به عنوان گیاهی مستقل به زندگی خود ادامه دهد.

تکثیر گیاهان با پا جوش یا پا گیاه:

در قسمت های مختلف ریشه گیاهان جوانه‌ هایی ایجاد می ‌شود که پس از رشد به شکل گیاه‌ های کوچک در اطراف گیاه مادری سر از خاک بیرون می آورد و با خارج کردن آنها و بعضا با مقداری ریشه قدیمی و مادری می‌ توانند گیاهان جدیدی را در مکان ‌های جدید بوجود بیاورند.

تکثیر گیاهان با ساقه رونده:

عبارت است از ساقه نازکی که از یک گیاه مادری بر روی سطح خاک گسترش پیدا می کند و سپس از این ساقهی نازک ریشه هایی داخل خاک فرو می رود، پس از رشد حدودی ریشه ها می توان ار قسمت ریشه دار را به گیاهی جداگانه تقسیم کرد و از گیاه مادری جدا کرد.

ساقه زیر زمینی یا ریزوم:

ساقه ‌ای است که در زیر خاک و یا در نزدیکی سطح خاک کنار گیاه مادری قرار داد و ساقه ‌های رونده را در کنار گیاه مادری کاشت میشود و پس از رشد آنها می توان گیاهک ‌ها را از مادر جدا کرد.

کشت بافت گیاهی: در این روش سلول‌ های گیاهی را با روش خاصی از گیاه جدا می کنند و در محیط آزمایشگاه کشت می ‌کنند، این سلول‌ ها را میتوان از قسمت‌ های مختلف گیاه مادر گرفته شده باشند. بافت را در ظرف ضدعفونی شده ای قرار می‌ دهند و در شرایط مخصوصی تحت نظارت پرورش داده می‌شود تا زمانی كه توده سلولی تحت عنوان کالوس ایجاد شود. سپس کالوس در محیطی مملو از هورمون کاشت می گردد و در نهایت تبدیل به گیاهچه می ‌شود. با کاشت این گیاهچه‌ ها، گیاهانی جدید و کامل به وجود می آید.

تکثیر جنسی گیاهان

تکثیر جنسی گیاهان معمولا از طریق ساخت بذر انجام می گیرد. تکثیر جنسی از طریق ادغام گرده (نر) با تخم (ماده) برای تولید بذر یا دانه است. دانه از سه قسمت تشکیل شده است: پوشش بیرونی دانه که وظیفه ی آن محافظت از دانه است؛ آندوسپرم که یک ذخیره غذایی برای جنین محسوب می شود و جنین که خود گیاه جوان است. زمانی که بذر بالغ شد و در محیطی مساعد قرار می گیرد، جوانه می زند. این روش نسبتاً راحت بوده و اغلب به تجهیزات خاصی نیاز ندارد. گیاهان حاصل از این روش، تفاوت‌های کمی با والد خود دارند. اصلاح نژاد و بهبود ژنتیک گیاهان از طریق مهندسی ژنتیک و تراریخته شدن همین بذر ها انجام میگیرد که در این روش ها صفات بهتر و برتر در بذر ایجاد می شود.

در مقیاس های زیاد و کاشت گیاهان از طریق زراعت معمولا از بذر گیاه یا پیاز و غده ی آن استفاده می شود. این روش کم هزینه تر از بقیه روش ها است و جوابدهی خوبی نیز دارد. روش های تکثیر غیر جنسی معمولا در ابعاد کمتر و برای تکثیر گیاهانی که ارزش بیشتری دارند استفاده می شود.

کود مخصوص بذر مال برای کاشت گیاهان

یکسری از کود ها هستند که قبل از کاشت بذور با آن مخلوط می شوند و قدرت جوانه زنی بذر را افزایش می دهد. این کود ها ارزش غذایی زیادی دارند و بذر را تغذیه می کنند. برخی از این کود ها خاصیت ضد عفونی کنندگی نیز دارند. از جمله این کود ها به کود هیومیک اسید و کود های جلبک دریایی می توان اشاره کرد. آرمان بذر سپاهان هر دو نوع کود هیومیک اسید و کود جلبک دریایی سیفر استار را در سبد کالایی خود موجود دارد. برای مشاوره با کارشناسان ما تماس بگیرید.

نویسنده: مهندس مسیبی، کارشناس ارشد گیاهپزشکی