کاشت نیشکر

کاشت نیشکر در مناطق شمالی و جنوبی ایران انجام می شود. کاشت نیشکر در ایران به دوران قبل از اسلام باز می ‌گردد. در آن زمان، نیشکر به عنوان یکی از محصولات مهم کشاورزی در بخش ‌های مختلف کشور کاشته می ‌شد. اما پس از اسلام و در دوره صفویه، کاشت نیشکر به یکی از فعالیت ‌های اقتصادی مهم در ایران تبدیل شد.

پس از انقلاب اسلامی نیز، کاشت نیشکر در ایران ادامه داشت و در حال حاضر، ایران یکی از کشورهای تولید کننده‌ ی مهم نیشکر در جهان محسوب می ‌شود. مناطقی همچون خوزستان، فارس، کرمان، هرمزگان و گلستان از جمله نقاط تولید نیشکر در ایران هستند. کشورهای برزیل، هند، تایلند، چین و استرالیا به عنوان بزرگترین تولید کنندگان جهانی نیشکر در جهان شناخته می شوند. در کشور ما نیز، با رشد ۷۰ درصدی در سال ۱۴۰۰به تولید بالغ بر ۷ میلیون تن رسیده است. از این رو، داشتن یک فهم و دانش عمیق از روش های کاشت و برداشت نیشکر، فرآوری نیشکر و تولید شکر می تواند در افزایش بازدهی روزافزون این ماده ارزشمند موثر بوده و واردات این محصول را کاهش دهد.

اهمیت کاشت نیشکر در ایران

با توجه به اینکه کشور ایران دارای شرایط جغرافیایی و اقلیمی مناسب برای کشت نیشکر است، بنابراین بیشترین میزان سوددهی کاشت نیشکر در ایران به دست می ‌آید. در واقع، نیشکر به عنوان یکی از محصولات عمده صادراتی ایران به کشورهایی مانند هند، عراق، امارات متحده عربی و کشورهای حوزه خلیج فارس تولید می ‌شود.

میزان سوددهی کاشت نیشکر در ایران به شدت به عواملی مانند هزینه‌ های تولید، قیمت نیشکر، رقابت با دیگر محصولات کشاورزی، تعرفه ‌های صادرات و تحریم‌ های اقتصادی وابسته است. با این حال، با توجه به اینکه نیشکر یکی از محصولات با ارزش در کشور است، بسیاری از کشاورزان در ایران به کاشت و تولید نیشکر روی آورده ‌اند.

در سال ‌های اخیر، با وجود مشکلات اقتصادی، کاشت نیشکر در ایران همچنان ادامه داشته و به دلیل میزان سوددهی بالا در حوزه کشاورزی، مورد توجه قرار گرفته است. همچنین، با توجه به روند رو به رشد جمعیت جهان، نیاز به نیشکر به عنوان یکی از منابع شیرین ‌کننده برای صنایع مختلف افزایش یافته است.

کاشت نیشکر

نیشکر معمولاً به دو روش کاشت می ‌شود:

• کاشت نیشکر به روش سنتی:
• در این روش، ابتدا زمین ‌ها آماده شده و سپس دانه‌ های نیشکر به صورت مستقیم در خاک کاشته می‌ شوند. بعد از اینکه گیاهان رشد کردند، باید برای آنها آبیاری و کنترل علف های هرز و آفات انجام شود.
• کاشت نیشکر به روش نوین:

در این روش، از تکنولوژی‌ های پیشرفته مانند کاشت دانه‌ های نیشکر با پایین ‌ترین فاصله و تنظیم دقیق عمق کاشت و فاصله‌ های دقیق بین ردیف ‌ها و گیاهان استفاده می ‌شود. همچنین این روش با استفاده از سامانه های هوشمند آبیاری و کنترل هوشمند علف های هرز و آفات انجام می ‌شود. این روش باعث بهبود عملکرد، افزایش محصول و کاهش هزینه‌ های تولید می ‌شود.

بیشتر بخوانید: کاشت چغندر قند

روش های کاشت نیشکر

• کاشت نیشکر به روش جوی و پشته

روش کاشت مورد استفاده در مناطقی با بارندگی متوسط و مشکلات زهکشی، شامل ساخت شیار هایی به شکل “v” با عمق حدود 20-25 سانتی متر و با فاصله حدود 80-100 سانتی متر می ‌باشد. قلمه ‌ها در حالت افقی در سیستم انتها به انتها قرار می ‌گیرند، با این حال اگر ساقه نیشکر نامناسب باشد، قلمه گره به گره کاشت می ‌شود. برای کاهش اثرات مرزی، دو قلمه در انتهای شیارها کاشت می ‌شود.

• کاشت نیشکر در بستر مسطح

در مناطق با بارندگی کم، روش کاشت در بستر مسطح روشی ساده و ارزان است. با استفاده از کولتیواتور، شیار هایی با عمق کم (حدود ۸-۱۰ سانتی ‌متر) در فواصلی بین ۷۵ تا ۹۰ سانتی ‌متر باز می‌ شوند.

برای کاشت، باید مطمئن شد که مزرعه دارای رطوبت کافی است. سپس، بستر ها به ترتیب کاشته می ‌شوند و در هر شیار ۳۰ سانتی ‌متری، یک قلمه با سه جوانه کاشته می ‌شود. پس از جوانه ‌زنی، ممکن است دو تا پنج کشت بین ردیفی در فواصل مناسب و با هدف کنترل علف ‌های هرز و تسهیل تیلر زنی انجام شود.

• کاشت نیشکر در سیستم باروری قطره ای

    فاصله گودال تا گودال= ۵/۱*۵/۱ متر

     تعداد گودال در هکتار= ۴۴۴۴ گودال

    قطر گودال = ۰.۹ تا ۱.۲ متر

    عمق گودال =۰.۳۸ تا ۰.۴۵ متر

    تعداد قلمه ها / گودال جوانه زده = ۳۲ عدد (قلمه های تک جوانه زده) یا ۱۶ عدد قلمه های تک جوانه زده

گودال ها را تا عمق ۱۵ سانتی متری با کود و خاک بومی پر کرده و آن را خوب مخلوط کنید. قلمه های سالم را به صورت دایره ای در فاصله ۱۰ سانتی متری از مرز بیرونی گودال ها با فاصله مساوی بین هر قلمه قرار دهید و قلمه ها را با خاک بپوشانید. در ۵۰ تا ۶۰ روز پس از کاشت، زمین را با کشیدن خاک از مرز بیرونی گودال به صورت جزئی به زمین برسانید و ارتینگ کامل باید ۹۰ تا ۱۰۰ روز پس از کاشت، به میزان ۲.۵ سانتیمتر از سطح زمین ایجاد شود.

طراحی قطره ای: فاصله جانبی تا جانبی ۳ متر (ردیف های متناوب)

آبیاری: روزانه یا در روزهای متناوب تا زمان برداشت نیشکر

• کاشت نیشکر به صورت ردیفی عریض یا دو ردیفه

کاشت نیشکر در ردیف ‌های وسیع با فاصله ۱۵۰ سانتی متری به دلیل تسهیل مکانیزاسیون متداول است. اما برای بهبود بیشتر عملکرد و افزایش بهره ‌وری در کاشت نیشکر، فناوری جدیدی به نام “کاشت دو ردیفی” توسعه داده شده است. در این روش، دو ردیف نیشکر با فاصله ۷۵ سانتی ‌متری کشت می‌ شوند که باعث افزایش تراکم و بهره ‌وری در استفاده از فضای مزرعه می ‌شود. در روش کاشت دو ردیفی برای بهبود عملکرد نیشکر، شیار هایی با عرض ۱۵۰ سانتی متر ایجاد می شوند و در وسط هر شیار، دو ستون نیشکر در فاصله ۳۰ سانتی متری از هم کاشته می شوند.

افزایش کیفیت نیشکر

برای بالا بردن کیفیت نیشکر، می ‌توان از روش ‌های مختلفی استفاده کرد. برخی از این روش ‌ها عبارت ‌اند از:

1- کاشت بذر با کیفیت: استفاده از بذر با کیفیت و مناسب می‌ تواند باعث بالا بردن عملکرد و کیفیت محصول شود.

2 – استفاده از سامانه های هوشمند آبیاری: استفاده از سامانه‌ های هوشمند آبیاری به طور دقیق و به موقع، کمک می ‌کند تا نیشکر با بهترین شرایط آبی و حداکثر توانایی خود رشد کند.

3- کنترل علف ‌های هرز: کنترل علف ‌های هرز باید به صورت دقیق و به موقع انجام شود تا گیاهان نیشکر به بهترین شکل ممکن رشد کنند و کیفیت محصول بهبود یابد.

4- کاهش تنش ‌های محیطی: تلاش برای کاهش تنش ‌های محیطی مانند شوری، خشکی و دمای بالا، می ‌تواند باعث بهبود کیفیت محصول شود.

5- کاشت ترکیبی: کاشت نیشکر در ترکیب با سایر گیاهانی مانند ذرت، حبوبات و گیاهان دارویی، می ‌تواند به بهبود کیفیت و افزایش عملکرد محصول کمک کند.

6- استفاده از کود های با کیفیت: استفاده از کود های با کیفیت و مناسب بعد از کاشت نیشکر در زمان های مختلف و مختلف به میزان مناسب می‌ تواند باعث بهبود کیفیت و افزایش عملکرد محصول شود.

برنامه کوددهی نیشکر

در ایران بیشتر از کود اوره برای تقویت گیاه نیشکر استفاده می شود در صورتی که اوره به تنهایی نمی تواند نیاز های گیاه نیشکر را تامین کند و به عناصر دیگر نیاز دارد.

نویسنده: مهندس نیلوفر مسیبی، کارشناس ارشد گیاهپزشکی