درمان پوسیدگی ریشه

پوسیدگی ریشه از بیماری های خاموش و خطرناک گیاهان مختلف است که می تواند باعث مرگ آنها شود. درمان پوسیدگی ریشه برای باغداران و کشاورزان اهمیت ویژه ای دارد و یافتن بهترین و کاربردی ترین راه برای درمان پوسیدگی ریشه وظیفه ی گیاهپزشکان است. در این مقاله سعی می کنیم که این راه ها را به شما معرفی کنیم.

پوسیدگی ریشه چیست؟

ریشه، اصلی ترین اندام هر گیاهی است که وظیفه ی آن جذب عناصر و مواد غذایی از خاک و انتقال آنها به ساقه، برگ و میوه است. در بسیاری از انواع هرس ها سطح رویشی گیاه را کاملا هرس می کنند و فقط ریشه را باقی می گذارند تا دوباره تولید شاخ و برگ کند. بسیاری از گیاهان از طریق ریشه تکثیر می شوند. پوسیدگی ریشه همانگونه که از اسمش پیداست به پوسیدن و گندیدن ریشه ی گیاهان توسط میکروارگانیسم هایی مانند قارچ و باکتری می گویند. قارچ ها و باکتری ها در تمامی خاک ها وجود دارند اما تا زمانی که محیط برای رشد آنها مناسب نباشد شروع به تکثیر شدن نمی کنند. محیط مناسب برای تکثیر آنها محیطی مرطوب، گرم و بدون اکسیژن است بنابرین زمانی که آبیاری بیش از اندازه انجام شود احتمال پوسیدگی ریشه بیشتر می شود. پوسیدگی ریشه می تواند از گیاهی به گیاه دیگر منتقل شود. هاگ های قارچ ها میتواند از طریق آب آبیاری از ریشه ای آلوده به ریشه دیگر انتقال یابد.

 علائم پوسیدگی ریشه

گیاهی که دچار پوسیدگی ریشه شده باشد علائم مختلفی از خود نشان می دهد.

• زرد شدن و پژمرده شدن برگ گیاهان
• رنگ پریدگی و چروک شدن ساقه
• حالت تشنگی و بی حالی گیاهان

این مواردی که ذکر شد از علائم پوسیدگی ریشه است. بعضی از این علائم ممکن است که با بی آبی و تشنگی گیاهان اشتباه گرفته شود و باعث شود باغدار یا کشاورز آبیاری ها را بیشتر کنند. در این حالت آبیاری بیشتر نه تنها علائم را برطرف نمی کند بلکه باعث تشدید بیماری نیز می شود. برای درمان پوسیدگی ریشه و تشخیص دقیق آن بهتر است که ریشه را با کنار زدن خاک مشاهده و بررسی کنید. در صورتی که ریشه حالت پوسیده، قهوه ای، گندیده و لزج داشت و بوی نامطبوعی تولید می کرد، پوسیدگی ریشه اتفاق افتاده است و در صورتی که ریشه سالم و سفید بود و بافتی قهوه ای و آبکی نداشت پوسیدگی اتفاق نیفتاده است.

روش ایجاد پوسیدگی ریشه

زمانی که عوامل قارچی و باکتریایی به ریشه حمله می کنند پوسیدگی ریشه اتفاق می افتد. دو نوع اصلی قارچ خاکی به نام های فوزاریوم و پیتیوم وجود دارد که باعث پوسیدگی ریشه می شود. فوزاریوم رایج ترین قارچ خاکی است که در بافت گیاهی مرده یا در حال مرگ رشد می کند و پیتیوم ارگانیسمی باکتریایی است که معمولاً توسط پشه های قارچی (شرایط خاک دائماً مرطوب) منتقل می شود. در نهایت در حالی که چندین منبع باعث پوسیدگی می شود اما درمان بدون توجه به علت اصلی یکسان است. عملکرد عوامل بیماری زای قارچی و باکتریایی به این شکل است که وارد ریشه می شوند و شروع به تکثیر می کنند. این عوامل راه آوند چوبی را در گیاهان می بندند و به این صورت مانع انتقال شیره خام به گیاه از طریق ریشه می شوند و گیاه با کم آبی مواجه می شود. سطح اکسیژن پایین همچنین نشانه‌ ی رشد بیش از اندازه‌ و تکثیر قارچ‌ هایی همچون پیتیوم (Pythium)، فیتوفتورا (Phytophthora)، ریزوکتونیا (Rhizoctonia)، بوتریتیس (Botrytis)، کپک سیاه (Alternaria) و فیوزاریم (Fusarium) است. وقتی رشد پَرگَنه ‌ها (Colonies) آغاز می‌شود، آن ‌ها به سمت ریشه ‌های ضعیف شده حرکت و گیاه را آلوده می ‌کنند.

بیشتر بخوانید: کاشت توتون

پیشگیری یا درمان پوسیدگی ریشه

• درمان پوسیدگی ریشه با کنترل آبیاری

بسیاری از افراد فکر می‌ کنند اگر به یک گیاه آب بیشتری بدهند رشد گیاه بهتر شده و گیاه بهتر بارور می گردد، اما باید بگویم که این موضوع به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل پوسیدگی ریشه گیاهان به حساب آمده و آبیاری بیش از اندازه و طولانی می تواند سبب تغییر رنگ و همچنین پژمردگی و به صورت کامل از بین رفتن گیاه گردد. برای پیشگیری از آلودگی های قارچی و باکتریایی باید آبیاری ها را کنترل کرد و زمانی که خاک خشک شده است آبیاری انجام داد. میزان آبیاری در زمان های مختلف و برای گیاهان مختلف متفاوت است و با توجه به نیاز آبی هر گیاه در فصول مختلف باید آبیاری انجام گردد. برای مثال در فصول زمستان که فعالیت گیاهان کم است نیاز به آب نیز در آنها کاهش می یابد ولی در فصل تابستان که تبخیر از خاک زیاد است و تعرق در گیاهان به دلیل تابش آفتاب افزایش می یابد نیاز آبی نیز بالا می رود. بنابرین برای درمان پوسیدگی ریشه باید میزان آبیاری و فواصل آن را کنترل کرد.

• درمان پوسیدگی ریشه با کود

ماده اولیه بعضی از کود ها مانند کود سولفور و مس با ماده اولیه قارچکش های مختلف یکسان است. کود های مسی و کود سولفاته و یا گوگردی نیز برای ضد عفونی کردن گیاهان و پیشگیری و درمان پوسیدگی ریشه کاربرد دارد. توجه داشته باشید که مصرف کودهایی مانند کود اوره برای درمان پوسیدگی ریشه اصلا مفید نیست و بهتر است زمانی که ریشه تحت تنش است از این کود استفاده نکنید. کود بیش از حد می تواند، گیاه شما را با افزودن نمک زیاد به خاک ضعیف کند. اگر گیاه شما در حال بهبود از پوسیدگی ریشه است، در مصرف کود محافظه کار باشید. تا زمانی که از تشخیص پوسیدگی ریشه گیاه خود و نوع قارچی که به ریشه های آن حمله می کند مطمئن نیستید، از مواد شیمیایی خشن یا قارچ کش ها خودداری کنید. زیرا ممکن است ابزار مناسبی برای این کار نباشند.

• درمان پوسیدگی ریشه با استفاده از قارچکش

درمان پوسیدگی ریشه با استفاده از قارچکش انجام می شود. قارچکش های مختلفی برای کنترل عوامل بیماریزای قارچی و باکتریایی وجود دارند که هرکدام از این قارچکش ها موارد مصرف متفاوتی دارند. استفاده از محلول بردوفیکس نیز برای ضد عفونی کردن ریشه گیاه قبل از آنکه بخواهیم آن را بکاریم بسیار کارآمد و مفید می باشد. بردوفیکس را می توان به صورت آبیاری همراه با آب برای ضدعفونی خاک و درمان پوسیدگی ریشه استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: علت زرد شدن نوک برگ گیاهان

درمان پوسیدگی ریشه

برای درمان پوسیدگی ریشه بهترین راه پیشگیری از ایجاد پوسیدگی در ریشه قبل از به وجود آمدن آن است. کنترل آبیاری ها ، مصرف کود های مسی و گوگردی و همچنین استفاده از خاک های سبک با بافتی شنی تاثیر بسزایی در پیشگیری از پوسیدگی ریشه دارد. مرحله بعدی در درمان پوسیدگی ریشه حذف قسمت های آلوده است. در صورتی که پوسیدگی ریشه شدید باشد بهتر است که در صورت امکان قسمت هایی از ریشه که حالت پوسیدگی شدید را نشان می دهد حذف کنید. اگر گیاه شما داخل گلدان است و پوسیدگی شدید است میتوانید گیاه را با ریشه از داخل خاک در آورده و قسمت های آلوده را حذف کنید و پس از ضدعفونی با قارچکش گیاه را دوباره بکارید.

نویسنده: مهندس نیلوفر مسیبی، کارشناس ارشد گیاهپزشکی